Trang chủ
(FDI Việt Nam) – Để duy trì và nâng cao giá trị ngành hàng cà phê, việc tập trung vào sản xuất cà phê bền vững là yếu tố quan trọng. Điều này bao gồm quản lý chất thải hiệu quả, sử dụng vật tư nông nghiệp một cách có trách nhiệm và áp dụng các phương pháp sản xuất thân thiện với môi trường.
Những thách thức trong quản lý chất lượng cà phê
Năm 2024, xuất khẩu cà phê Việt Nam đạt 1,32 triệu tấn với kim ngạch 5,48 tỷ USD, mặc dù giảm 18,8% về lượng nhưng tăng 29,11% về giá trị so với năm 2023. Giá xuất khẩu cà phê bình quân đạt 4.151 USD/tấn, tăng 56,9%, phản ánh sự nâng cao giá trị gia tăng của cà phê Việt Nam nhờ vào việc sản xuất cà phê bền vững và chất lượng vượt trội.
Mặc dù ngành cà phê Việt Nam có tiềm năng lớn, nhưng cũng đang đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình phát triển bền vững. Một trong những vấn đề đáng chú ý là việc quản lý chất thải từ sản xuất cà phê, bao gồm vỏ quả, bã cà phê, nước thải chế biến, bao bì phân bón và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV).
Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ Thực vật, hiện nay công tác thu gom và xử lý chất thải từ sản xuất cà phê vẫn còn nhiều hạn chế, do nhận thức của người dân chưa cao, công nghệ xử lý chưa đồng bộ và thiếu các chính sách hỗ trợ hiệu quả. Những chất thải không được xử lý đúng cách gây ô nhiễm môi trường, suy thoái đất và phát thải khí nhà kính, đặc biệt trong quá trình chế biến và vận chuyển.
Ngoài ra, việc sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) không hợp lý còn làm mất cân bằng hệ vi sinh vật trong đất, ảnh hưởng lâu dài đến chất lượng và năng suất cây cà phê.
Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Lâm Đồng, cho biết mỗi năm, nông dân tỉnh này sử dụng hơn 350.000 tấn phân bón, trong đó phân vô cơ chiếm hơn 200.000 tấn. Nếu không có biện pháp thu gom và xử lý đúng quy trình, các chất thải từ phân bón và thuốc BVTV sẽ gây tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái.
Để giải quyết những thách thức trong sản xuất cà phê bền vững, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia nhấn mạnh rằng việc sử dụng vật tư nông nghiệp có trách nhiệm và xử lý chất thải hiệu quả là một quá trình lâu dài, yêu cầu sự thay đổi đồng bộ từ chính sách đến hành vi của người sản xuất.
Để thúc đẩy sản xuất cà phê bền vững, nhiều đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai các hoạt động thiết thực. Cụ thể, trong năm 2024, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã tổ chức 12 lớp tập huấn cho 360 học viên tại 4 tỉnh Tây Nguyên, tập trung vào các chủ đề như quản lý cỏ dại tiên tiến, canh tác cà phê tốt, vệ sinh sức khỏe và an toàn lao động. Những lớp học này không chỉ nâng cao kỹ năng cho cán bộ khuyến nông và nông dân mà còn củng cố mạng lưới khuyến nông cộng đồng, giúp lan tỏa kiến thức đến các hộ sản xuất.
Các chương trình này đã trang bị cho nông dân kiến thức và kỹ năng thiết yếu để áp dụng quy trình canh tác bền vững, quản lý vật tư nông nghiệp hiệu quả và xử lý chất thải ngay tại hộ gia đình. Đồng thời, lực lượng khuyến nông cộng đồng cũng được nâng cao năng lực, đóng vai trò cầu nối quan trọng giữa cơ quan quản lý và người sản xuất.
Nhân rộng các mô hình sản xuất cà phê thân thiện môi trường
Tỉnh Lâm Đồng, với diện tích cà phê khoảng 176.000 ha và sản lượng gần 600.000 tấn mỗi năm, là một trong những địa phương tiên phong trong sản xuất cà phê bền vững. Tỉnh đã phát triển hơn 86.000 ha cà phê đạt các chứng nhận như hữu cơ, VietGAP, 4C, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Ông Nguyễn Hoàng Phúc cho biết, lãnh đạo tỉnh luôn chú trọng đến sản xuất nông nghiệp an toàn, bền vững thông qua các nghị quyết và chương trình cụ thể, nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm cà phê phù hợp với yêu cầu của thị trường quốc tế.
Một ví dụ tiêu biểu là Bình Đông Farm tại xã Lộc Ngãi, huyện Bảo Lâm, Lâm Đồng. Với diện tích canh tác 111 ha, trong đó 90 ha trồng cà phê, Bình Đông Farm đã chuyển đổi từ phương thức sản xuất truyền thống sang mô hình cà phê chất lượng cao, chú trọng vào yếu tố hữu cơ và thân thiện với môi trường. Farm không sử dụng thuốc trừ cỏ, duy trì sự cân bằng dinh dưỡng giữa phân hữu cơ và vô cơ, đồng thời cải tiến quy trình chế biến để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Theo ông Nguyễn Thanh Lộc, Giám đốc điều hành Bình Đông Farm, việc tái sử dụng chất thải trong sản xuất cà phê là một trong những yếu tố quan trọng giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Cụ thể, vỏ cà phê sau sơ chế được ủ với chế phẩm sinh học trong 3-5 tháng để làm phân bón cho cây trồng. Nước thải từ quá trình rửa cà phê được xử lý qua ba hồ lắng kết hợp với men vi sinh, sau đó được tái sử dụng để tưới cây.
Nhờ áp dụng mô hình này, năng suất cà phê của Bình Đông Farm đã tăng từ 3-4 tấn/ha lên 5-6 tấn/ha, chất lượng cũng cải thiện rõ rệt với lượng đường trong trái cà phê cao hơn. Sản phẩm của farm đã xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Thổ Nhĩ Kỳ, Bỉ, New Zealand và Hàn Quốc, thu hút sự quan tâm của ngày càng nhiều khách hàng quốc tế.
Ông Lê Quốc Thanh, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, cũng nhấn mạnh rằng việc áp dụng chuỗi sản xuất bền vững, tập trung vào chất lượng và tăng trưởng xanh, đã giúp cà phê Việt Nam khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường toàn cầu.
Tuy nhiên, ngành cà phê Việt Nam cũng đang phải đối mặt với những biến động giá cả do ảnh hưởng từ các yếu tố quốc tế. Đầu tháng 4/2025, giá cà phê tại Tây Nguyên đã giảm mạnh từ 132.000 đồng/kg xuống còn 116.000-118.000 đồng/kg sau thông báo về thuế đối ứng từ chính quyền Mỹ. Tuy nhiên, sau khi Mỹ hoãn áp thuế trong 90 ngày, giá cà phê đã phục hồi lên 119.000 đồng/kg và đạt lại 132.000 đồng/kg vào ngày 16/4.
Ông Nguyễn Quang Bình, chuyên gia thị trường cà phê, nhận định rằng sự giảm giá của đồng USD và nhu cầu thu mua xuất khẩu sang Mỹ là những yếu tố chính dẫn đến sự phục hồi giá cà phê. Tuy nhiên, ông cũng dự báo rằng giá cà phê sẽ khó đạt mức đỉnh trước đó do nguồn cung từ Brazil và Indonesia gia tăng, cộng với sự thận trọng của các nhà đầu cơ trước các chính sách khó lường từ Mỹ.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, để đạt mục tiêu xuất khẩu 6 tỷ USD vào năm 2030, ngành cà phê Việt Nam cần tập trung vào các định hướng chiến lược quan trọng. Cụ thể, ngành không nên mở rộng diện tích trồng cà phê mà cần ưu tiên tái canh và cải tạo các vườn cà phê già cỗi nhằm nâng cao năng suất và chất lượng. Đồng thời, cần đẩy mạnh sản xuất cà phê bền vững, áp dụng công nghệ 4.0 và chuyển đổi số, đồng thời phát triển cà phê đặc sản đáp ứng tiêu chuẩn cao của các thị trường EU, Mỹ, và Nhật Bản.
Thứ ba, việc xây dựng chuỗi giá trị cà phê chất lượng cao, kết nối nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp là một yếu tố quan trọng giúp đa dạng hóa sản phẩm và tăng giá trị gia tăng cho ngành. Cuối cùng, cần tăng cường các chính sách hỗ trợ quản lý chất thải, sử dụng vật tư nông nghiệp có trách nhiệm và bảo vệ môi trường, để đảm bảo phát triển ngành cà phê bền vững cả về kinh tế, xã hội và môi trường.
Nguồn: Báo chính phủ
