Trang chủ
(FDI Việt Nam) – Khi những biến động không còn là ngoại lệ mà trở thành quy luật mới của nền kinh tế, các doanh nghiệp buộc phải thay đổi cách tiếp cận. Chuyên gia HSBC nhận định: chỉ những tổ chức chủ động quản trị rủi ro và chuẩn bị kỹ lưỡng mới có thể đứng vững.
Ngày 11/6, ông Douglas Matheson – Giám đốc cấp cao phụ trách Quản lý rủi ro tín dụng và Tuân thủ tại HSBC Việt Nam – đã đề cập đến một “sự kiện thiên nga đen” mới nổi trong tháng Tư: việc Mỹ công bố mức thuế đối ứng lên tới 46% đối với hàng hóa từ Việt Nam.
Dù mức thuế cụ thể và thời điểm áp dụng vẫn chưa được làm rõ, khảo sát HSBC Global Trade Pulse cho thấy phần lớn doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu cảm nhận được tác động. Cụ thể, 80% doanh nghiệp ghi nhận chi phí tăng, và 75% cho rằng tình trạng này sẽ kéo dài trong trung hạn.
Trước những biến động này, nhiều doanh nghiệp đang cân nhắc điều chỉnh định hướng thị trường và tăng cường năng lực phân tích dữ liệu để ứng phó hiệu quả hơn. Đáng chú ý, 76% doanh nghiệp vẫn giữ cái nhìn lạc quan, xem đây là cơ hội để đổi mới và củng cố sức bền cho tương lai.
Ông Matheson nhận định, trong một thế giới đầy bất định, mỗi biến động đều có thể gây gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. Vì vậy, việc nâng cao khả năng quản trị rủi ro và tăng cường nội lực doanh nghiệp là yếu tố then chốt. Ông cũng nêu rõ ba khía cạnh quan trọng mà doanh nghiệp cần tập trung để nâng cao khả năng chống chịu: kiểm soát rủi ro tín dụng từ đối tác thương mại, quản lý biến động tỷ giá và tăng cường hệ thống quản trị nội bộ.
RỦI RO ĐẾN TỪ PHÍA ĐỐI TÁC
Ông Douglas Matheson, Giám đốc cấp cao Quản lý rủi ro tín dụng và Tuân thủ tại HSBC Việt Nam, nhận định rằng trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng mở rộng, mức độ tổn thương của các doanh nghiệp cũng tăng lên. Chỉ cần một mắt xích gặp trục trặc – từ nhà cung cấp rơi vào khủng hoảng tài chính, đối tác logistics dính rắc rối pháp lý, đến việc bên mua chậm thanh toán – đều có thể gây ra tác động đáng kể đến hoạt động kinh doanh.
Trong một thế giới ngày càng bất định, các tranh chấp thương mại quốc tế có xu hướng gia tăng, khiến quản trị rủi ro trở thành ưu tiên hàng đầu. Theo ông Matheson, rủi ro tín dụng đối tác không nên chỉ được xem là công việc riêng của bộ phận hỗ trợ, mà cần lồng ghép trong hoạt động của nhiều phòng ban như tài chính, chiến lược và kinh doanh.
Doanh nghiệp nên theo dõi rủi ro ở cấp danh mục, đặt ra các câu hỏi quan trọng: Đánh giá rủi ro đối tác như thế nào, có tính đến luật pháp sở tại của bên mua không, đâu là những rủi ro phát sinh thêm trong thời hạn thương mại dài hơn và bạn có theo dõi mức độ tập trung rủi ro giữa các bên và quốc gia không?
Một công cụ hữu ích khác là các quy tắc thương mại quốc tế (Incoterms) do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành. Dù đôi khi bị xem nhẹ như những điều khoản tiêu chuẩn, các quy tắc này đóng vai trò thiết yếu trong việc phân chia rủi ro và trách nhiệm giữa bên bán và bên mua – từ chi phí vận chuyển đến thủ tục hải quan hay rủi ro mất mát hàng hóa.
Đại diện HSBC cho biết, ngân hàng có vai trò nhất định trong hỗ trợ tăng trưởng kinh doanh mà không làm gia tăng rõ rệt rủi ro đối tác. Chẳng hạn, nghiên cứu lại những công cụ thương mại truyền thống như thư tín dụng hay bảo lãnh hối phiếu, có thể giảm đáng kể rủi ro không nhận được thanh toán cho bên xuất khẩu thông qua chuyến rủi ro sang một ngân hàng quốc tế ổn định hơn.
Cách làm này giúp bảo vệ doanh nghiệp của bạn trong trường hợp đối tác của bạn gặp khó khăn về dòng tiền do những điều chỉnh trong thương mại toàn cầu. Trong quá trình trao đổi với ngân hàng về tài trợ thương mại, doanh nghiệp có thể khám phá nhiều công cụ giảm thiểu rủi ro hữu ích đồng thời có khả năng khai mở nguồn vốn lưu động.
Cũng theo ông Douglas Matheson, nếu rủi ro đối tác thường diễn ra từ từ, rủi ro ngoại hối có thể xảy ra như một trận động đất: đột ngột, gây sốc và có khả năng gây tàn phá. Biến động tỷ giá tiền tệ có thể gây xói mòn biên lợi nhuận và làm nhiễu các dự báo, thậm chí đối với những đồng tiền có vẻ ổn định.
Năm 2022, đồng Yên Nhật xuống mức thấp nhất trong vòng 38 năm so với đồng đô-la Mỹ, giảm hơn 25% chỉ trong vài tháng khi Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) kiên trì theo đuổi chính sách tiền tệ siêu nới lỏng trong khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ kiên quyết tăng lãi suất. Ngay cả đồng Nhân Dân Tệ tương đối ổn định của Trung Quốc cũng mất giá hồi tháng 4 năm nay, xuống mức thấp nhất kể từ năm 2023.
Những biến động này không chỉ là con số trên lý thuyết. Nếu không có giải pháp phòng ngừa tự nhiên giữa các loại tiền tệ của doanh thu và chi phí hàng hóa, biến động tỷ giá có thể gây ra biến động mạnh và đột ngột về lợi nhuận. Với những công ty có biên lợi nhuận hẹp hoặc chu kỳ hợp đồng dài, những biến động như vậy có thể dẫn đến chênh lệch giữa lãi và lỗ.
Mặc dù vậy, nhiều công ty vẫn chưa có giải pháp phòng ngừa rủi ro này. Theo Khảo sát Quản trị rủi ro doanh nghiệp năm 2024 của HSBC, 47% nhà quản lý tài chính doanh nghiệp cho biết tổ chức của họ không sẵn sàng trước các rủi ro liên quan đến tỷ giá ngoại hối, đánh giá rủi ro này cao hơn rủi ro chuỗi cung ứng (35%) hoặc rủi ro khí hậu (34%) khi xếp hạng những rủi ro hàng đầu. Hơn 40% doanh nghiệp tham gia khảo sát bị giảm thu nhập do không phòng vệ rủi ro tỷ giá.
Ông Matheson lưu ý rằng các giải pháp phòng ngừa rủi ro tỷ giá đã tồn tại từ lâu, nhưng thường bị doanh nghiệp xem nhẹ. Trong đó, phổ biến nhất là hợp đồng ngoại tệ kỳ hạn – cho phép doanh nghiệp ấn định tỷ giá tại thời điểm ký kết, bất kể ngày thanh toán thực tế. Điều quan trọng là giám đốc tài chính cần nhìn nhận rủi ro tỷ giá như một phần trong chiến lược quản trị tổng thể, thay vì xử lý tình huống theo kiểu “mất bò mới lo làm chuồng”.
Một chiến lược phòng ngừa tỷ giá bài bản, hướng đến ổn định biên lợi nhuận, sẽ mang lại hiệu quả bền vững hơn so với việc chạy theo các dự báo ngắn hạn của thị trường.
QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP: NỀN TẢNG CHO RỦI RO
Theo chuyên gia HSBC, những cú sốc từ bên ngoài thường thu hút nhiều sự chú ý hơn, nhưng một số rủi ro nghiêm trọng nhất lại bắt nguồn từ bên trong nội tại doanh nghiệp. Thất bại trong quản trị – từ gian lận công khai đến sai sót trong vận hành – có thể khiến một doanh nghiệp sụp đổ nhanh hơn cả những biến động thị trường.
Dù vậy, quản trị doanh nghiệp vẫn thường bị xem là nghĩa vụ tuân thủ luật pháp thay vì là một chiến lược cốt lõi. Trên thực tế, rủi ro quản trị liên quan mật thiết đến sự liêm chính, cơ chế ra quyết định vững vàng và khả năng tạo điều kiện cho tư duy phản biện được phản ánh trong hệ thống kiểm soát nội bộ – từ phân tách rõ ràng nhiệm vụ, phê duyệt kép, đến các quy trình kiểm toán minh bạch. Đây là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp duy trì sự ổn định trong dài hạn.
Ông Douglas Matheson nhấn mạnh, văn hóa doanh nghiệp cần khuyến khích nhân viên lên tiếng khi nhận thấy điểm bất thường – không lo ngại bị trù dập hay trả đũa. Một chính sách bảo vệ người tố giác, nếu không đi kèm với môi trường sẵn sàng lắng nghe ý kiến trái chiều, thì cũng chỉ tồn tại trên giấy. Ngay cả những cảnh báo sai cũng là một phần cần thiết trong một hệ thống quản trị lành mạnh.
Sự đa dạng trong kinh nghiệm, xuất thân và góc nhìn – từ cấp lãnh đạo đến hội đồng quản trị – sẽ giúp tăng tính phản biện và mang lại những giải pháp thiết thực. Việc định kỳ luân chuyển nhân sự ở các vị trí kiểm soát, tiến hành kiểm toán độc lập và đánh giá tình huống giả định sẽ góp phần xây dựng văn hóa quản trị rủi ro một cách toàn diện.
Rốt cuộc, quản trị là lớp nền cho mọi loại hình quản trị rủi ro khác. Khi hệ thống quản trị được thiết lập vững chắc, doanh nghiệp sẽ tạo dựng được lòng tin từ nhà đầu tư và tổ chức tín dụng – điều tối quan trọng trong thời điểm khó khăn. Ngược lại, nếu thiếu nền tảng này, ngay cả những hệ thống kiểm soát tinh vi nhất cũng khó trụ vững trước áp lực.
CHUYỂN HÓA BẤT ĐỊNH THÀNH LỢI THẾ CẠNH TRANH
Trong bối cảnh hiện nay, sự biến động không còn là ngoại lệ mà đã trở thành một phần tất yếu của môi trường kinh doanh. Từ những diễn biến khó lường trên chính trường, tác động của biến đổi khí hậu, sự cố công nghệ, tấn công mạng cho đến sự phân mảnh trong kinh tế toàn cầu – tất cả cho thấy những gián đoạn khó có thể sớm chấm dứt.
Đối với các nhà lãnh đạo doanh nghiệp, câu hỏi không còn là “liệu cú sốc tiếp theo có xảy ra hay không” mà là “doanh nghiệp có đủ khả năng nhận diện và thích ứng kịp thời trước những rủi ro đó hay không”.
Thực tế này đòi hỏi một sự thay đổi căn bản trong tư duy quản trị rủi ro. Không còn phù hợp với cách tiếp cận bị động, rời rạc, quản trị rủi ro ngày nay cần được chủ động lồng ghép vào mọi hoạt động chiến lược và vận hành. Việc nhận diện rủi ro tiềm ẩn và khả năng ứng phó cần trở thành chủ đề thường xuyên tại tất cả các cấp trong tổ chức. Doanh nghiệp nên khuyến khích đổi mới và sáng tạo, song song với việc xây dựng khả năng kiểm soát rủi ro một cách tỉnh táo.
Douglas Matheson nhấn mạnh: “Xét cho cùng, những tổ chức có văn hóa quản trị rủi ro mạnh mẽ, nhận thức được rằng chúng ta cần học cách sống chung với thiên nga đen trong tương lai, sẽ vượt trội hơn hẳn các đối thủ cạnh tranh về lâu dài trong việc điều hướng các cú sốc.”
Nguồn: Vietnam+
