Trang chủ
(FDI Việt Nam) – Theo TS Cung: “Chúng ta cũng không thể hình dung được nếu thiếu kinh tế tư nhân, cuộc sống chúng ta sẽ ra sao!?”.
Bộ Chính trị và Chính phủ đang khẩn trương triển khai việc xây dựng một Nghị quyết mang tính đột phá nhằm tạo cơ chế, chính sách thuận lợi cho kinh tế tư nhân phát triển xứng tầm. Trong bối cảnh khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò quan trọng và là động lực không thể thiếu của nền kinh tế, việc thúc đẩy khu vực này trở nên cấp thiết.
Dù số lượng doanh nghiệp tư nhân ngày càng tăng, nhưng thực tế cho thấy sự liên kết giữa các doanh nghiệp còn hạn chế, và số doanh nghiệp phát triển thành các tập đoàn lớn vẫn chưa nhiều.
Kinh tế tư nhân – động lực bứt phá nền kinh tế
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, Việt Nam hiện có khoảng 940.000 doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động, đóng góp 45% GDP và chiếm 98% tổng kim ngạch xuất khẩu. Mặc dù số lượng doanh nghiệp tư nhân ngày càng tăng, nhưng chỉ có một số ít doanh nghiệp vươn tầm khu vực và toàn cầu.
Cùng với sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp, tầng lớp doanh nhân Việt cũng ngày càng lớn mạnh với sự xuất hiện của nhiều cá nhân giàu có, trong đó có các triệu phú và tỷ phú. Theo thống kê từ Tạp chí Forbes (Mỹ), Việt Nam hiện có khoảng 5-6 tỷ phú USD.
Đồng thời, tầng lớp trung lưu trong nước cũng đang gia tăng mạnh mẽ, từ vài triệu lên gần vài chục triệu người. Tuy nhiên, xét về năng lực cạnh tranh, cả doanh nghiệp và đội ngũ doanh nhân Việt vẫn còn ở mức khiêm tốn so với khu vực và thế giới.
Theo GS Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Đầu tư nước ngoài, mặc dù khu vực doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đã có sự phát triển đáng kể so với trước, nhưng nếu so sánh với các nước trong khu vực và trên thế giới, quy mô vẫn còn rất nhỏ. Nền kinh tế Việt Nam hiện nay vẫn phụ thuộc lớn vào khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), với tỷ trọng xuất khẩu từ khu vực này chiếm tới 70%.
Mặc dù đã có sự kết nối giữa doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp trong nước, nhưng số lượng hợp tác vẫn hạn chế và hiệu quả chưa cao. Nhìn chung, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam vẫn còn thua kém về quy mô và năng lực so với các công ty nước ngoài hoạt động tại Việt Nam.
Đặc biệt, khả năng chống chịu trước các cú sốc kinh tế và thích ứng với các phương thức cạnh tranh hiện đại như thương mại điện tử, kinh tế số hay công nghệ lõi còn yếu, thậm chí chưa thể tạo ra lợi thế cạnh tranh đáng kể.
Theo GS Mại, có những vấn đề nổi lên khiến doanh nghiệp tư nhân khó lớn mạnh dù sắm vai trò to lớn và không thể thiếu được trong nền kinh tế: “Vốn, tiếp cận đất đai và bàn tay – bệ đỡ của một nhà nước kiến tạo. Bản thân doanh nghiệp Việt Nam rất linh hoạt, chủ động tìm mọi cách làm giàu trong một môi trường kinh doanh còn nhiều trắc trở. Vốn là trở ngại lớn cho họ khi bước vào kinh doanh bởi vì chi phí lãi vay lớn, ăn mòn lợi nhuận. Giá đất cao, khiến doanh nghiệp khó triển khai mở rộng đầu ư và thứ 3 là thiếu bệ đỡ thực sự của Nhà nước cho quản trị, cho hạ tầng, cho liên kết phát triển”.
Về vấn đề tài chính, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, bao gồm cả các tập đoàn lớn, doanh nghiệp vừa và nhỏ, cũng như khu vực hợp tác xã, vẫn phụ thuộc chủ yếu vào nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng.
Trong khi đó, các kênh huy động vốn khác như thị trường chứng khoán còn hạn chế, còn thị trường trái phiếu sau một thời gian phát triển mạnh mẽ đã gặp nhiều khó khăn và suy giảm đáng kể.
Bài toán vốn luôn là một thách thức lớn đối với doanh nghiệp. Dù các doanh nghiệp tư nhân rất năng động, sáng tạo và có tinh thần phát triển mạnh mẽ, nhưng rào cản lớn nhất đối với họ chính là việc tìm kiếm nguồn vốn để đầu tư, duy trì hoạt động sản xuất và mở rộng quy mô kinh doanh.
Chi phí vốn cao trong bối cảnh thị trường biến động liên tục khiến doanh nghiệp càng gặp nhiều khó khăn. Ngay cả khi có được đơn hàng để duy trì hoạt động sản xuất, họ vẫn phải đối mặt với áp lực trả nợ với lãi suất cao. Trước thực tế này, Chính phủ đã nhiều lần kêu gọi ngành ngân hàng giảm lãi suất để hỗ trợ doanh nghiệp.
Đối với lĩnh vực sản xuất, tác động của việc giảm lãi suất vẫn chưa thực sự rõ ràng. Trong khi đó, các doanh nghiệp khởi nghiệp, hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu và sáng tạo gần như không thể vay vốn ngân hàng do chi phí đầu tư cao và rủi ro lớn đối với sản phẩm đổi mới.
Theo TS. Cấn Văn Lực – chuyên gia tài chính – ngân hàng, kinh tế trưởng BIDV, để kinh tế tư nhân phát triển vững mạnh, cần xây dựng và nuôi dưỡng những doanh nghiệp tư nhân có tiềm năng trở thành các “con sếu đầu đàn”. Những doanh nghiệp này sẽ đóng vai trò dẫn dắt, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế trong nước, tiên phong trong đổi mới công nghệ và xanh hóa chuỗi sản xuất – cung ứng.
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng, đối với các startup, những dự án mới, vật liệu mới hay công trình mới, việc ứng dụng khoa học – công nghệ vào sản xuất là xu hướng tất yếu. Chính trong lĩnh vực này, doanh nghiệp khởi nghiệp đang góp phần quan trọng vào sự phát triển và đổi mới của ngành vật liệu tiên tiến.
Trong bối cảnh các quốc gia phát triển ngày càng thắt chặt yêu cầu về phát triển bền vững và xanh hóa sản phẩm, doanh nghiệp Việt Nam đang đối mặt với áp lực lớn trong việc tìm kiếm và ứng dụng vật liệu mới vào sản xuất.
Tuy nhiên, để phát triển các dòng vật liệu tiên tiến, doanh nghiệp cần đầu tư nhiều thời gian cho nghiên cứu chuyên sâu cũng như quá trình thương mại hóa sản phẩm. Chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D) rất cao, đi kèm với rủi ro thất bại và sự cạnh tranh gay gắt từ các nước khác. Do đó, việc hình thành một quỹ đầu tư từ Nhà nước để hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân và startup đổi mới sáng tạo là điều cần thiết.
GS. Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên Học viện Tài chính cho hay: “Lượng vốn lớn, chi phí rẻ, thậm chí không lãi suất cho doanh nghiệp có lịch sử tốt, có ý tưởng hay và thiết thực bởi cái đích cuối cùng của họ là tạo ra sản phẩm tốt, hiệu quả phát triển chứ không thể giữ khư khu đồng vốn bảo toàn”.
Ông cũng cho rằng, các doanh nghiệp khởi nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và vật liệu mới, cùng các doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã có kế hoạch kinh doanh khả thi cần được hỗ trợ tiếp cận nguồn vốn dài hạn. Đồng thời, một số kênh huy động vốn quan trọng cũng cần được khôi phục nhanh chóng để đảm bảo dòng tiền ổn định cho nền kinh tế.
Kinh tế tư nhân len lỏi vào tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế
Về vấn đề chi phí vốn, cần thay đổi tư duy chỉ tập trung vào nguồn vốn vay ngân hàng. Các doanh nghiệp nhỏ, vừa và các startup nên tận dụng các kênh huy động vốn dài hạn như thị trường chứng khoán và trái phiếu doanh nghiệp để mở rộng phát triển.
Mặc dù doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể chưa tiếp cận được nguồn vốn từ trái phiếu, nhưng với các doanh nghiệp lớn, đây là một kênh huy động quan trọng.
Việc phát triển dòng vốn dài hạn với lãi suất thỏa thuận, tạo ra sự hợp tác win-win giữa nhà đầu tư và doanh nghiệp, là điều cần thiết. Do đó, cần có những giải pháp khơi thông kênh huy động này, giúp doanh nghiệp giảm bớt gánh nặng chi phí tài chính để tập trung vào tăng trưởng.
GS. Hoàng Văn Cường (Đại học Kinh tế Quốc dân) nhấn mạnh rằng khu vực kinh tế tư nhân rất cần được Nhà nước hỗ trợ mạnh mẽ, đặc biệt trong cải cách thủ tục hành chính, chuyển đổi số và tối ưu hóa chi phí vốn.
“Có thể chúng ta miễn giảm thuế cho họ trong 1-2 năm đầu, bên cạnh đó là phát triển các quỹ đầu tư mạo hiểm cho doanh nghiệp vay không lãi suất để nghiên cứu sản phẩm mới, ứng dụng mới. Đó cũng là cách để chúng ta đầu tư trở lại, nuôi dưỡng những doanh nghiệp khởi nghiệp để dần chúng ta có được doanh nghiệp lớn”, ông Cường nêu.
Trao đổi với PV Dân Việt, TS Nguyễn Đình Cung, chuyên gia kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM): Kinh tế tư nhân 1 động lực chủ yếu của nền kinh tế, tăng trưởng kinh tế. Thay đổi về luật pháp, tư duy chính trị đã làm thay đổi tạo ra khu vực kinh tế tư nhân ngày càng lớn mạnh, từ chỗ không có gì, đến nay chúng ta có gần 1 triệu doanh nghiệp hoạt động, mục tiêu 1,5-2 triệu doanh nghiệp, tôi cho rằng mục tiêu này cần thiết, có lượng mới có chất.
“Phải nói rằng, kinh tế tư nhân len lỏi vào tất cả những vùng miền kinh tế quốc gia; ở tất cả lĩnh vực, cung cấp tất cả các loại dịch vụ, hàng hoá phục vụ cho người dân. Chúng ta cũng không thể hình dung được nếu thiếu kinh tế tư nhân, cuộc sống chúng ta sẽ ra sao!?”, TS Cung nói.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, kinh tế tư nhân là khu vực cần được hỗ trợ lớn nhất, mạnh nhất bởi họ là nhân tố tạo ra tăng trưởng bền vững, giải quyết được lao động và hướng đến phát triển.
“Chúng ta cần khuyến khích người giàu nhiều hơn, bởi có nhiều người là dân giàu, thì đất nước mới mạnh. Ở nước khác, người ta coi trọng người giàu, họ không quá quan tâm anh mua xe gì, ở nhà biệt thự nào, cả xã hội tưởng thưởng xứng đáng cho người giàu. Xã hội Việt Nam hiện nay không thể theo trật tự ngày xưa: Sĩ, nông, công, thương. Vai trò của thương bây giờ phải lớn hơn, vai trò của công cũng khác”, bà Lan nói.
Chuyên gia Phạm Chi Lan nhận định rằng, trong 50 năm kể từ khi đất nước giải phóng, Việt Nam đã có những bước tiến mạnh mẽ từ một quốc gia nghèo nàn, lạc hậu trở thành nước có thu nhập trung bình thấp.
Hiện nay, Việt Nam nằm trong top 6, top 4 ASEAN về GDP, với kim ngạch xuất khẩu gần 700 tỷ USD và mục tiêu hướng tới 1.000 tỷ USD.
Tuy nhiên, xét về tiềm năng, Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa để phát triển. Hoạt động xuất nhập khẩu vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI, trong khi doanh nghiệp trong nước vẫn gặp khó khăn và chịu tình trạng nhập siêu.
Dù sở hữu nền kinh tế có quy mô đáng kể, số lượng tỷ phú USD tại Việt Nam vẫn thấp hơn đáng kể so với các quốc gia trong khu vực như Singapore, Thái Lan hay Indonesia.
Nguồn: Báo dân trí
