Trang chủ
(FDI Việt Nam) – Nhiều ngân hàng liên tục ký kết các hợp đồng tín dụng trị giá hàng nghìn tỷ đồng để đầu tư vào các dự án hạ tầng. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo cần xây dựng cơ chế rõ ràng, đồng bộ cho lĩnh vực này, nhằm hạn chế rủi ro tín dụng và tránh lặp lại tình trạng vốn đổ dồn vào hạ tầng thiếu kiểm soát như trong quá khứ.
Ngân hàng sắp có gói tín dụng khủng cho lĩnh vực hạ tầng
Cuối tuần qua, Agribank đã ký kết hợp đồng tín dụng quy mô lớn với Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV), đánh dấu thêm một bước tiến trong làn sóng rót vốn mạnh mẽ của hệ thống ngân hàng vào lĩnh vực hạ tầng.
Trước đó, từ đầu năm đến nay, nhiều ngân hàng cũng đã tham gia “bơm vốn” cho các dự án trọng điểm: Vietcombank cam kết cấp 5.472 tỷ đồng cho dự án đường dây 500 kV Lào Cai – Vĩnh Yên; TPBank tài trợ 2.500 tỷ đồng cho dự án BOT cao tốc Hữu Nghị – Chi Lăng.
Thông tin từ Báo Đầu tư cho biết, trong thời gian tới, ngành ngân hàng sẽ triển khai gói tín dụng hàng trăm ngàn tỷ đồng dành riêng cho hạ tầng – quy mô lớn nhất từ trước đến nay.
Trong bối cảnh xuất khẩu có nguy cơ chững lại do các chính sách thuế mới từ Mỹ, giới chuyên gia kinh tế nhận định việc đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng là một giải pháp thiết yếu để đảm bảo mục tiêu tăng trưởng GDP đạt 8% trong năm 2025.
Dự kiến trong năm nay, cả nước sẽ hoàn thành trên 3.300 km đường cao tốc – vượt 10% kế hoạch. Cùng với đó, Thủ tướng Chính phủ cũng yêu cầu đẩy nhanh việc nâng cấp nhiều tuyến cao tốc từ 2 làn lên 4 hoặc 6 làn xe và bảo đảm hỗ trợ kịp thời cho các nhà thầu trong quá trình thi công.
Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế cho rằng, để “đẩy” tín dụng, năm nay, các ngân hàng tập trung cho vay nhiều các dự án hạ tầng, như sân bay, đường cao tốc, nhà ga, đô thị vệ tinh của dự án…
“Dự kiến, từ cuối năm 2025, hàng loạt đại dự án quan trọng sẽ được triển khai. Từ năm 2026, mỗi năm dự kiến có ít nhất 8 – 10 tỷ USD được rót vào nền kinh tế. Để huy động đủ vốn cho các đại dự án này, ngoài ngân sách, cần có sự tham gia của các ngân hàng”, ông Nghĩa nói.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia và lãnh đạo ngân hàng, rủi ro trong cho vay hạ tầng vẫn còn hiện hữu, do đặc thù của lĩnh vực này đòi hỏi vốn dài hạn, trong khi 80–90% nguồn vốn huy động của ngân hàng hiện nay là ngắn hạn. Việc “lệch pha” về kỳ hạn này tiềm ẩn rủi ro lớn cho hệ thống tài chính nếu không có cơ chế quản lý rõ ràng, đồng bộ.
Bài học từ giai đoạn 2011–2015 vẫn còn nguyên giá trị: khi đó, các ngân hàng thương mại ồ ạt rót vốn vào các dự án BT, BOT giao thông, dẫn đến hàng loạt dự án đội vốn, thua lỗ do vướng mắc cơ chế và năng lực quản lý yếu kém. Hệ quả là dư nợ cho vay BOT, BT sau đó lao dốc, đến nay chỉ còn chiếm chưa đến 1% tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế.
Phó tổng giám đốc một ngân hàng thương mại nhà nước cho biết, trước đây các dự án BOT, BT quá phụ thuộc vào vốn ngân hàng, trong khi thời gian thu hồi vốn dài, hiệu quả tài chính thấp, rủi ro cao. Tuy nhiên, hiện nay, các dự án hạ tầng đang và sắp triển khai chủ yếu theo mô hình đối tác công – tư (PPP), với cấu trúc tài chính minh bạch và an toàn hơn.
“Với các dự án này, Nhà nước bỏ vốn 50%, phần còn lại thường ngân hàng cho vay 35%, chủ đầu tư chỉ bỏ vốn 15%. Điều này khiến ngân hàng, doanh nghiệp yên tâm tham gia dự án. Hơn nữa, hiện nay, thủ tục và thời gian thực hiện quyết toán hợp đồng xây dựng sử dụng vốn đầu tư công cũng nhanh hơn trước, giúp ngân hàng quay vòng vốn nhanh hơn”, lãnh đạo ngân hàng trên cho biết.
Ngăn chặn rủi ro khi nguồn vốn chảy vào lĩnh vực hạ tầng
Dù khẳng định sẽ đáp ứng đầy đủ vốn cho các công trình, dự án trọng điểm của nền kinh tế, song Ngân hàng Nhà nước cũng chỉ ra nhiều khó khăn của ngành ngân hàng khi cho vay lĩnh vực này. Cụ thể, các dự án BOT thường cần vốn rất lớn và thời gian hoàn vốn dài, có thể dẫn đến ách tắc trong huy động vốn.
Thực tế, nguồn vốn của các tổ chức tín dụng chủ yếu là vốn ngắn hạn, trong khi các dự án BOT giao thông thường có thời gian thu hồi vốn dài hạn. Chưa kể, các dự án BOT giao thông thường cần vốn hàng ngàn tỷ đồng, trong khi room tín dụng của ngân hàng bị giới hạn, dẫn đến việc ngân hàng không thể giải ngân thêm nếu đã chạm mức trần tín dụng.
Tại buổi làm việc với lãnh đạo Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước gần đây, nhiều lãnh đạo ngân hàng thương mại bày tỏ quan ngại về những khó khăn khi cấp tín dụng cho lĩnh vực hạ tầng, đồng thời kiến nghị sớm có giải pháp tháo gỡ để tăng khả năng “bơm vốn” cho các dự án lớn.
Ông Nguyễn Thanh Tùng, Chủ tịch HĐQT Vietcombank, cho biết trong thời gian tới, Chính phủ sẽ giao cho các tập đoàn, tổng công ty nhà nước triển khai hàng loạt dự án hạ tầng quy mô lớn. Tuy nhiên, việc cho vay không dễ dàng, do nhiều khách hàng đã chạm ngưỡng giới hạn tối đa theo quy định về cấp tín dụng với một khách hàng hoặc nhóm khách hàng liên quan.
Cùng quan điểm, ông Đỗ Minh Phú, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn DOJI, kiến nghị Ngân hàng Nhà nước xem xét miễn trừ áp dụng hạn mức (room) tín dụng đối với các khoản vay BOT. Động thái này, theo ông Phú, sẽ tạo thêm dư địa cho các tổ chức tín dụng tham gia tài trợ vốn vào các dự án hạ tầng trọng điểm, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hoàn thiện hệ thống giao thông quốc gia.
Liên quan đến việc cấp tín dụng cho các dự án hạ tầng, đại diện Ngân hàng Nhà nước cho biết, ngành ngân hàng luôn thể hiện quyết tâm trong việc hỗ trợ các dự án lớn, đặc biệt là dự án BOT. Hiện cơ quan này đang chuẩn bị trình Thủ tướng Chính phủ xem xét cho phép vượt hạn mức cấp tín dụng đối với các ngân hàng tham gia tài trợ các dự án trọng điểm này.
Bên cạnh đó, ngoài vướng mắc về hạn mức tín dụng, nhiều ngân hàng cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc hoàn thiện cơ chế pháp lý đối với các dự án BT, BOT theo hướng minh bạch, nhất quán, nhằm hạn chế rủi ro, tránh lặp lại tình trạng vỡ phương án tài chính như giai đoạn trước đây.
Đáng chú ý, Bộ Xây dựng đang đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành nghị quyết nhằm xử lý dứt điểm những tồn đọng tại các dự án BOT triển khai trước năm 2015. Theo đề xuất, khoảng 14.800 tỷ đồng từ nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương năm 2024 sẽ được sử dụng để mua lại hoặc hỗ trợ các dự án BOT gặp khó khăn do vị trí đặt không hợp lý hoặc phương án tài chính không khả thi.
Đối với các dự án BT, BOT trong giai đoạn tới, Ngân hàng Nhà nước khẳng định sẽ chỉ đạo các tổ chức tín dụng chủ động thu thập thông tin, đánh giá hiệu quả đầu tư, khả năng trả nợ của khách hàng và cân đối nguồn vốn phù hợp trước khi quyết định cấp tín dụng, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật và hạn chế rủi ro hệ thống.
Nguồn: Báo đầu tư
